Tabeh Sobat - Project brieven uit Indië

Expositie/ Boekpresentatie

Museum Bronbeek 8 maart t/m 17 augustus 2019

Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek

Landgoed Bronbeek

Velperweg 147

6824 MB Arnhem

Parkeren:

Je kan gratis parkeren op landgoed Bronbeek.

De opening op 8 maart wordt verricht door: Harry Tupan ( directeur Drents Museum )

Vanaf 14.30 uur inloop met koffie - 15.00 opening - aansluitend een hapje en drankje tot 17.00.

Tabeh Sobat is een samenwerkingsproject van de broers Melle Wachtmeester (1950, oud-journalist) en Gerrie Wachtmeester (1957, kunstschilder). Het omvat een tentoonstelling van 12 schilderijen (80 x 120 cm) gebaseerd op fotootjes (8 x 4 cm) uit het album van hun vader Aaldert (Ale) Wachtmeester geschilderd door Gerrie, waarbij in full-color een brochure van 32 pagina's met begeleidende teksten wordt uitgegeven. Melle schreef een 268 pagina’s tellend boek met een samenvattende transcriptie van de 362 brieven die hun vader heeft geschreven aan zijn jonge vrouw, voorzien van een inleiding en een persoonlijk nawoord van Melle's hand. Het boek bevat tientallen fotootjes, waaronder uiteraard de twaalf waarvan schilderijen zijn gemaakt. Voorts zijn er brieven, foto's en objecten van Ale te zien uit zijn militaire tijd in Indonesië.

Ale Wachtmeester (1922- 2007) meldde zich een maand na de bevrijding aan als oorlogsvrijwilliger (OVW-er) bij 1-1 Regiment Infanterie, beter bekend als "de Ramskoppen". Een Drentse jongeman die in januari 1946 naar Indonesië vertrekt. Voor vertrek trouwt hij met de dienstbode Ypkje Renske Vleer (1923) die vlak daarna zwanger blijkt te zijn, Ale zal zijn zoon pas zien als deze 2 jaar oud is.

Van het bataljon kwamen 24 mannen om, die begraven liggen op de erevelden van Indonesië.

Het boek is te koop in Museum Bronbeek voor: 10 euro ( bij aankoop boek is de brochure daar gratis )

Bestellen boek plus brochure: 15 euro ( incl. verzendkosten )

 Mail naar: [email protected] of [email protected] ( klik op een link )

Vermeld bij onderwerp: Bestelling Tabeh Sobat

In de mail: het aantal plus volledige naam en adres met postcode.

Betaling aan: M.Wachtmeester op rekening nummer: NL03 RABO 0306 6641 43 met omschrijving: Tabeh Sobat.

Na betaling wordt het brievenbuspakket zo spoedig mogelijk opgestuurd. ( 5-7 werkdagen )

Hieronder de omslagen, naast korte citaten uit boek en brochure, plus de schilderijen.

I- Appèl op de Nieuw Amsterdam Februari 1946

Aaldert: "Om negen uur hadden we appèl op het achterschip en kregen we een kininepilletje te slikken. Dat zal nu elke dag gebeuren. We lopen tot de middag op leren schoenen omdat het dek 's morgens geschrobd en dan nog nat is. Na de middag moeten we op gymnastiekschoenen lopen omdat we ijzers onder de andere schoenen hebben en dan heeft het dek te veel te lijden".

Gerrie: "Ik heb getracht al de mannen van de heenreis als individuen te schilderen. De nageschilderde fotovlekken, waardoor je sommige mannen niet goed kunt zien, symboliseren dat er 24 niet thuis zijn gekomen. Hierbij dacht ik aan de beroemde zin: "Old soldiers never die, they simpley fade away".

2- Noodbrug Wonokromokanaal juni 1946

Aaldert: "Elders, kilometers verder, vonden we een uitstekend bruikbare noodbrug over een kanaal. Enkele verwrongen T-balken herinnerden ons eraan dat hier vroeger een fraaie kanaalovergang was. De noodbrug is niet fraai, verre van dat, maar zij voorziet in een grote behoefte en de bevolking maakt er dankbaar gebruik van. De Drentse jongens deden hier mooi werk".

Bericht in de Nieuw Courant, Soerabaja.

Gerrie: "Wat me op deze foto opviel is dat alle Nederlandse mannen met hun gezicht gericht zijn naar de Indonesische man uit het peloton, alsof hij de brug namens de bevolking in dank aanvaardt".

3- De varkensjagers van Berbek augustus 1946

Aaldert: "Terwijl het huis omsingeld was, zag één van de jongens nog kans om twee varkens te schieten. Een hele dikke en één die kleiner was. Het kleinste varken hebben we vanmiddag opgegeten en het andere is verkocht voor f 275,-. De helft ging in het pelotonskas en met de andere helft betalen we de koelies die voor ons werken en daar kopen we ook rijst van en dan gaat er nog 20 procent af voor de schutter. We hebben nu een adres gevonden die de varkens graag koopt, zodat we ze niet meer voor schapen behoeven te verkopen".

Gerrie: "Deze foto is duidelijk geënsceneerd. Het lachende jongetje tussen de benen van de soldaten mocht blijkbaar ook op de foto. Wellicht moest mijn vader daarbij aan zijn pas geboren zoon denken".

4- Volleyballen in Medan december 1946

Volleyballen was een belangrijk tijdverdrijf, maar nog lang niet algemeen bekend.

Aaldert: "Je vraagt wat volleybal is, nou we hebben een veld van 12 meter lengte en vijf meter breed en in het midden een net van 2,40 meter. Aan weerszijden van het net staan 6 man. Eén van de zes slaat de bal over het net en die mag niet aan de grond komen".

Gerrie: "Naast vechten was er verveling en ontspanning. Mijn vader heeft na terugkomst een volleybalclub mee opgericht. Ook ik ben op volleybal gegaan om in het vizier van pa te komen".

5- Begrafenis van Wolf december 1946

Aaldert: "Eén carrier van ons kwam in de sloot en kon er niet weer uitkomen. Wolf en van Beek moesten toen vooruit om te verkennen. Toen ze het weggetje een vijftig meter gevolgd hadden, kregen ze vuur van een zware mitrailleur. Ze schoten Wolf de bren uit handen en Wolf zelf werd getroffen in een slagader onder de arm en was op slag dood, want de extremisten schoten met dum-dum kogels en die slaan gaten als een hand zo groot".

Gerrie: "Ik heb de vrouwen achter het hek benadrukt. Zij symboliseren het thuisfront. De palmbomen heb ik als kruizen geschilderd. De rode baan van de Nederlandse vlag is toegevoegd en ze lopen met de kist van het licht naar het duister".

6- De Mortiergroep februari 1947

Aaldert: "Ik schreef al over die aanval op 15 februari, toen ongeveer 200 man om ons kamp zaten. Op die plaats waar ik met mijn mortier geschoten heb, vonden we die twee lijken vlak bij elkaar. Dus die zijn door mij gedood. Dit zijn de eersten dan ook dat ik met zekerheid kan zeggen dat ik ze gedood heb. Bij de eerste aanvallen in de eerste nachten zijn er ook wel doden gevallen door onze mortiertjes maar dat hebben we niet kunnen vaststellen omdat ze toen hun doden hebben meegenomen".

Gerrie: "Op Oudjaarsdag schilderde ik in mijn atelier aan dit werk met alle andere schilderijen om me heen. Ik kon me optimaal inleven in het dagboek van mijn pa, helemaal toen het vuurwerk losbarstte en onder mijn balkon op mortierbuizen lijkende vuurpijlen werden afgeschoten".

7-Patrouille langs de sawa's februari 1947

Aaldert: "Dinsdagmorgen moest ons peloton al weer op patrouille. Vredeveld of Piet Kraal gaan steeds voorop als verkenners en dat is hen wel toevertrouwd. Zij lopen dan ongeveer 30 meter voor de patrouille aan. Tussen iedere man is dan drie tot vijf meter en zo komen we als ganzen achter elkaar aan. Als je eens zag hoe ieder aan de grond ligt als de verkenner maar even een beweging maakt met zijn hand, als hij denkt dat hij wat ziet".

Gerrie: "Op dit schilderij loopt op de voorgrond mijn held en stoere pa. Ik heb met plezier aan dit schilderij gewerkt omdat ik daarmee terug dacht aan allerlei heldenmomenten van mijn vader in mijn eigen jeugd".

8-Vertrek uit Mariëndal mei 1947

Aaldert: "Woensdagavond was er cabaret in onze kantine in de stad en uit Mariëndal mochten 11 man weg en daar was ik ook bij. Het programma was net begonnen en toen riep de kapitein dat alle militairen uit Mariëndal zich direct voor de kantine moesten verzamelen, omdat het kamp onder vuur lag en daar maar achttien man meer waren. Het vuur is niet erg geweest maar ze wisten niet wat nog kon komen en daarom zijn we direct maar teruggegaan".

Gerrie: "Voor mij symboliseert dit schilderij de aanloop naar de grote 1e politionele actie. Ik schilderde een wolkenlucht die aan het betrekken is boven de jongens, in tegenstelling tot de in werkelijkheid strak blauwe lucht op de foto".

9-Bestorming brug mei 1947

Aaldert: "Op 500 meter van de vijandelijke stelling moesten we om een bocht en zodra we de stelling zagen, opende we al rijdend het vuur. De twee voorste carriers reden naast elkaar en vuurden met drie brens op de stelling die achter een brug lag. Ik vuurde met mijn mortier over de voorste carriers heen en over de patrouille die links van de weg lag. Toen wij naast de patrouille waren zijn we gestopt en vuurden steeds op de stelling. De carriers konden niet over de brug omdat het hout in brand was geweest. De patrouille stoof op de stelling af. Ze maakten twee mitrailleurs, een geweer, een landmijn en een klewang buit".

Gerrie: "Vlak voor dat deze foto genomen is had mijn vader mortiergranaten gegooid op de stelling achter de brug. De foto is niet scherp en ik heb bewust onscherp geschilderd om een spannende dynamiek op te roepen".

10- Evacuatie van Petoembah juli-augustus 1947

Aaldert: "Ons bataljon zit nu in Arnhemia en het bevalt de jongens daar best. Ze werden met gejuich begroet door de Chinezen en de inlanders komen ook reeds weer terug. De extremisten hebben, toen ze zich terugtrokken, de huizen van de Chinezen in brand gestoken".

Gerrie: "Ze waren immers gekomen voor orde en rust. Bij ons thuis hingen krissen boven de schoorsteenmantel. Ik vond het maar enge dingen maar heb gelezen dat voor de Indië-veteranen deze krissen soms symbool stonden voor hun zwijgen. Gelukkig had mijn pa geen oorlogstrauma's".

11- Verwoestingen in Deli toea juli-augustus 1947

Aaldert: "Deli toea is grotendeels door extremisten in brand gestoken. In de kampongs worden burgerwachten gevormd tegen de extremisten. Een Rode Kruis-team gaat twee keer in de week naar Deli toea even voorbij Mariëndal om de inlanders medische hulp te verlenen. De eerste keer hadden ze driehonderd patiënten, de tweede keer vijfhonderd en dinsdag hadden ze zevenhonderd te behandelen. Dus je kunt zien dat er steeds meer vertrouwen komt".

Gerrie: "Voor de dramatiek heb ik de brandhaarden wat laten oplaaien of het net gebeurd is. Bij vuur en rook moet ik denken aan roken...vrijwel iedereen rookte en sigaretten waren in die tijd een belangrijk betaalmiddel".

12-Wegversperringen oktober 1947

Aaldert: "Even buiten Kaban Djahe krijgen we al boomversperringen over de weg en die moesten eerst door de genie opgeruimd worden. Dat nam heel wat tijd in beslag, want iedere boom die langs de weg stond, lag omgekapt over de weg. Eindelijk waren we daar doorheen en konden we gewoon voorwaarts rijden, maar dat zou ook niet lang duren, want tegen de middag kwamen we langs een rotswand en daarvan af hadden ze dikke rotsblokken op de weg laten rollen. We konden ze er niet afrollen want daar waren ze te dik voor, dus moesten we ze met dynamiet laten springen".

Gerrie: "Ik heb dankbaar gebruik gemaakt van de vertekening in dit beeld. Het lijkt of de bomen op je afkomen dan wel echt voor je wijken".